De Johannes de Doper: toen, nu en … straks?
Het markante Puiflijkse kerkgebouw heeft een lange geschiedenis. Wij spraken erover met Jan Reijnen. En of het een toekomst heeft, en welke dan? Daarover gaan we in gesprek met de nieuwe eigenaar, Dirk-Jan Franken.
Maar liefst anderhalve eeuw staat de Johannes al voor velen belangrijk te wezen in ons dorp. Vóór 1870 ging men naar de eenvoudige Waterstaatskerk uit 1816. Die stond op de plaats van de huidige pastorie aan de Van Mekerenstraat.
Nog verder terug in de tijd, stond er een schuurkerk op de hoek van de Kerkstraat en de Van Heemstraweg. Daar konden de katholieken terecht toen ze uit hun kerken verdreven waren door de protestante Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Voor Puiflijk gold dat voor de kerk op de terp, waar onze Oude Toren een restant van is. Die kerk, of beter gezegd wat er nog van over was na beschadigingen in de Franse tijd en slecht onderhoud, werd in 1855 gesloopt.
Carl Weber
Voor de bouw van de huidige Johanneskerk werd architect Carl Weber aangetrokken. Er werd een begroting van 20.500 gulden ingediend. Puiflijk was echter niet helemaal tevreden over het eerste ontwerp. Er is onder andere nog een stenen gewelf toegevoegd, heel bijzonder voor die tijd. Mede daardoor liepen de uiteindelijke bouwkosten op tot 35.652 gulden.
De bouw ging in 1868 van start. De neogotische kerk kreeg een speelse trap aan de buitenzijde van de stoere, vierkante torenbasis. Om dak en stenen gewelf te stutten staan binnen acht glimmend zwart gepolijste zuilen.
Klokken
Het geld was op. Méér dan op. Bij ingebruikname van de kerk, in 1870, hingen er geen klokken in de toren. Pas na vele jaren sparen konden er in 1892 twee naar boven gehesen worden, en kon Puiflijk voortaan de uren tellen. Ook het nu nog altijd in de kerk aanwezige orgel, van de bekende Brabantse orgelbouwer Smits, kon toen worden aangekocht. Het instrument heeft zo’n ingenieuze mechaniek, dat het later is opgenomen op de lijst van rijksmonumenten.
Behalve enige oorlogsschade in 1944, was er nog een schadepost: beide klokken waren gevorderd door de bezetter en afgevoerd. Dus weer een klokloze tijd in Puiflijk, tot in 1955 de opdracht gegeven kon worden om twee nieuwe klokken te gieten.
Kale kerk
In de jaren 70 wordt ook Puiflijk meegenomen in de vernieuwing vanuit het Tweede Vaticaans Concilie. De pastoor diende zich naar zijn parochianen te keren en vele zaken in het interieur werden als overbodig beschouwd. Er ontstond een witte, kale ruimte. Zonder biechtstoelen en preekstoel. En zonder kerkbanken, want die werden vervangen door stoelen.
Het duurde zo’n tien tot vijftien jaar voor er weer wat sfeer, kleur en warmte in de kerk gebracht werd. Het gebouw kreeg nieuwe glas-in-loodramen en tussen 1986 en 2003 werden diverse restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. In 2006 wordt een tweedehands klok gekocht. Deze zogeheten ‘papklok’ van 225 kilo werd via de bestaande luiken in de toren gehesen. Elke dag om 12.00 uur liet de klok horen dat de middag weer was begonnen.
Afscheid
Dan volgt ineens het bericht dat de kerk wordt gesloten, tot groot verdriet van veel Puiflijkenaren. Op 15 januari 2017 is de afscheidsviering, de kerk wordt aan de eredienst onttrokken en gaat in de verkoop. Er diende zich een geïnteresseerde koper aan, die het gebouw wilde bekijken. Deze Dirk-Jan Franken was zo onder de indruk, zo vertelt hij, dat hij besloot het toen nog intacte interieur van de kerk te laten fotograferen en filmen.
Ooit begonnen in de woninginrichting, in de zaak van zijn vader en grootvader, maakte Franken kennis met de wereld van het onroerend goed. Naast de panden die hij in zijn bezit heeft en na ingrijpende renovatie verhuurt, bijvoorbeeld voor horeca en een kappersschool, was een kerk – en zeker een katholieke – volkomen nieuw. Een grote uitdaging voor de oud-voorzitter van de kerkenraad van de Hervormde Gemeente Hemmen. Dat het interieur niet overgenomen mocht worden vond hij erg jammer. Gelukkig kon het Smitsorgel wel blijven.
Daar waar rendement bij planontwikkeling voor Dirk-Jan Franken normaal altijd erg belangrijk is, speelt dat bij deze kerk geen hoofdrol. De nieuwe eigenaar geeft aan begrip te hebben voor de emoties in het dorp. Zijn plannen zijn er dan ook op gericht om de kerk weer ‘terug te geven’ aan Puiflijk, zo vertelt hij.
„Denk daarbij aan het in stand houden van het exterieur, het inrichten van een Mariakapel en het weer deels toegankelijk maken van het gebouw. En voor Puiflijkenaren wellicht de mogelijkheid om erin te wonen. Daar is de huidige zoektocht op gericht: het bewoonbaar maken van de kerk voor diverse doelgroepen. Graag vertel ik daar meer over zodra die plannen wat concreter zijn.”
Lachend: „Ik zie mijzelf met toekomstige kleinkinderen naar Puiflijk rijden. Zij willen dan met opa de toren beklimmen.”
De foto’s en (drone)film van Franken zijn te bekijken op YouTube. Zoek hiervoor naar het kanaal Franken Investments.